COVID-19 пандемиясынын күч алышы – ким күнөөлүү жана кандай чечкиндүү кадамдар керек?

Башында кыргыз коомчулугу тарабынан анчейин олуттуу эместей кабыл алынган коронавирус пандемиясы учурда өлкөбүздө күч алып турат. Ага кошул-ташыл пневмония (өпкөнүн сезгенип оорусу) да күч алды. Тактап айтсак, коронавируска караганда пневмония диагнозунан каза болгондордун саны алдаканча ашып түштү. 

Бүгүнкү күндө борбор калаабыздагы ооруканалар жана поликлиникалар оорулууларды кабыл алып үлгүрбөй калды. Вируска каршы дары-дармектер, кислород концентраторлору, жасалма дем алдыруучу аппараттардын тартыштыгы жана эң башкысы медицина кызматкерлеринин жетишсиздиги чоң көйгөй болуп турат. Саламаттыгына даттанып келген оорулууларга дарыгерлер да сапаттуу медициналык жардам көрсөтө албай жатышкандан улам, коронавирус жана пневмониядан каза болгондордун саны кескин көбөйүп кетти. 

Өпкөнү тарттыра турган компьютердик томографияларда да узун кезек. Айрым жарандар кезеги келгенче эле каза болуп жаткандары да кейиштүү көрүнүш. Оорунун алгачкы белгилери байкалганда кантип дарыланыш керек экендиги боюнча да керектүү маалыматтардын жоктугу кадимкидей байкалып турат. Бул илдетке чалдыккан медицина кызматкерлери да арбыды. Натыйжада ансыз да жетишпей жаткан медиктердин ишине дагы көбүрөөк түйшүк кошулууда. 

Эгерде бул көрүнүшкө тез аранын ичинде чукул чаралар көрүлбөсө, анда өкмөттүн жана Штабдын коррупцияланышканынан, компетенттүү эместигинен, өз милдеттерине жасаган көңүл коштуктарынан жана калктын дүрбөлөңгө түшкөнүнөн улам жаңы катталган учурлар жана дагы жаңы каза болгондордун саны арбып кетиши мүмкүн. Ушундан Кудай сактасын. 

Азыркыдай абалга кептелбей тургандай чараларды көрсө болот беле? Коронавирус пандемиясы Италияда, Испанияда күч алып, каза болгондордун саны күн сайын көбөйүп жаткан чакта, «Мындай жагдай бизге да келип калышы мүмкүн» деген эскертүүлөр өтө көп айтылган. Өлкөбүздүн медицинасынын абалы мышык ыйлаарлык экенин эске алганда, пандемия күч алса, анын запкысы Италия, Испаниядан да коркунучтуу болушу мүмкүндүгүн кошумчалагандар болгон. Ошондо эле вируска каршы дары-дармектерди, жасалма дем алдыруучу аппараттарды, медиктер үчүн жеке коргонуучу каражаттарды сатып алуу коюу зарыл экени да көп айтылган. 

Даярдык көрүүгө жетишээрлик убакыт бар болчу. Төрт айдын ичинде өкмөт өзгөчө кырдаал, өзгөчө абал жарыялап, өлкөнү карантинге жаап, донорлордун акчасын жана кредитке келген каражаттарды айлык акы, пенсия, жөлөк пул кылып таратып отуруу менен гана өткөрдү. Эч кандай жаңы оорукана куруу аракети да жасалбады. Кислород жаздыкчаларын, ИВЛ аппараттарын сатып алуу болбоду. Дарыгерлерди мобилизациялоо жасалган жок. Жөн гана сырттан келген акчаларды айлык акы, пенсия кылып бөлүштүрүп отурушту. 

Пандемиянын кескин жайылып кетүүсүн алдын албаганы үчүн жоопкерчилик толугу менен Абылгазиев башында турган өкмөткө тиешелүү. Ал өкмөт кырдаалды контролдон чыгарып жиберди. Азыр деле саламаттыкты сактоо министрлиги жана бул тармакты башкарган өкмөт мүчөлөрү кырдаалды жөнгө сала албай жатат. Колдорунан иш келбесе да, креслодон көчүк тайдыргылары келбейт. Эмне кылуу керек? Аларга креслоо маанилүү болсо, калкыбызга ден соолук маанилүү, андыктан тез аранын ичинде шалаакылык кылгандардын баарын алмаштырып, ал эми күнөөлүүлөрдүн баарын мыйзам чегинде жазага тартуу зарыл. 

Азыртадан пандемиянын экинчи толкуну болуп кетсе эмне кылабыз деген суроонун үстүндө реалдуу иш жасоо зарылчылыгы бар. Божомолдорго караганда күз айларында экинчи толкун болушу мүмкүн. Күн сууктай баштаганда сасык тумоого кабылгандардын саны көбөйөт. Бул албетте медицинага кошумча жүк жаратат. Суук мезгилде азыркыдай талаа госпиталдарын түзө калуу да оор болот. 

Эң башкысы азыркы тапта ооруга чалдыккандарга медициналык жардам көрсөтүүнүн сапатын жакшыртуу жана каза болгондордун санын азайтуу маселеси турат. Эмне кылыш керек? Өкмөткө жана Штабка айта турган конкреттүү сунуштар бар. Балким, биз айта турган сунуштарды өздөрү да билип тургандыр, а балким чын эле билбейт чыгар. Эмнеси болсо да бизден бир нече сунуш. 

Эң биринчи кезекте медицина кызматкерлери үчүн бардык керектүү шарттарды түзүп берүү зарыл. Мыйзам деңгээлине айлык акыларын көтөрүү учурдун талабы. Стационарларда иштеп жаткан дарыгер, медайымдарга ысык тамагын да даярдап, үйүнө барып келүү үчүн автоунааларды да даяр кылуу кажет. «Тез жардам» жана «118» кызматын бекемдөө шарт. 

Коронавирус жана пневмонияны дарылоо үчүн керектеле турган баардык керектүү вируска каршы дары-дармектерди, антибиотиктерди, ИВЛ аппараттарын жетиштүү деңгээлде сатып алуу, мамлекеттик ооруканаларга компьютердик томографияларды да сатып алуу зарыл. 

Мыйзам деңгээлинде өзгөчө кырдаал убагында дары-дармектердин баасын көзөмөлгө алуу зарылчылыгы турат. Алардын баасын карантин киргизилгенге чейинки деңгээлинен көтөрүлбөй тургандай талап коюлсун. Бул талапты бузгандар мыйзам алкагында катуу жазалансын дейт элек. 

Талаа госпиталдарын, күндүзгү стационарларды, кошумча койкоүорундарды көбүрөөк ачалы. Жеке медициналык клиникалардын дарыгерлери менен келишимдик негизде госпиталдарга жана күндүзгү стационарларга тартуу керек. Өпкөнү рентгенге жана томографияга тартка медициналык борборлордун ээлерине да пандемияга чейинки бааны туруктуу сактоо милдеттендирилсин. Аны аткарбаса мыйзам алкагында жазага тартуу сунушталат. 

Калкка коронавирустан жана пневмониядан кантип сактануу керектиги боюнча так маалыматтык кампания жүргүзүлүшү маанилүү. Ошондой эле алгачкы белгилери байкалса, кантип дарылануу зарылдыгын да элге түшүндүрүү зарыл. 

Азыркы тапта борбор калаабызда кырдаал бир топ оор. Ушундай абал региондордо болбосу үчүн ал жактарда алдын-алуу иш-аракеттерин күчөтүү керек. Бул ишти конкреттүү кадрларга дайындап, милдетти так аткара албаса жазага тартыла турганын эскертүү зарыл. 

Канча бир убакыт өткөндөн кийин пандемия күчүн жоготот. Себеби, көптөгөн адамдардын иммунитети вируска ылайыкташып калат. Бирок, ошого чейин жоготуулардын санын арбытып албайлы. Баарыбыздын тилегенибиз эл-журттун, анын ичинде жакындарыбыздын амандыгы, бакубат жашоосу эмеспи.