Кумтөр: Мурдагы президенттер жана өкмөт башчылар жоопкерчиликке тартылат

Ведомстволор аралык тергөө тобу “Кумтөр” кенин иштетүү боюнча долбоорду ишке ашыруунун ар кандай этабындагы коррупциялык фактылар боюнча кылмыш ишин иликтөөнү улантууда.

Тергөө тобу "Кумтөр" долбоорунун алкагында Кыргыз Республикасы менен канадалык инвесторлордун ортосундагы келишимди түзүүнүн жана реструктуризациялоонун жагдайларын аныктоого багытталган ири көлөмдөгү иштерди жүргүздү.

Бүгүнкү күнгө чейин тергөө иш-аракеттери топтолгон далилдер менен тастыкталган негиздүү тыянактарда, келишимдерди жана ар кандай толуктоолорду, өзгөртүүлөрдү жана тактоолорду түзүүдө, «Комеко» жана «Центерра» компаниялары сунуш кылган канадалык инвесторлор менен кызматташууда ири коррупциянын белгиси бар экени, Кумтөр кенин иштетүү менен байланышкан жана алардын шарттары Кыргыз Республикасынын элинин негизги кызыкчылыктарына жооп берген эмес. 

Ушуга байланыштуу, 1992-жылы Башкы келишимди түзүүдө жана ага 1994-жылы өзгөртүүлөрдү киргизүүдө экс-президент А.Акаев жана Реконструкциялоо жана экономикалык өнүгүү комитетинин мурдагы төрагасы Б.Бирштейнге коррупция фактысы боюнча сыртынан кылмыш иши козголуп, издөөдө жүргөн, жана экс-премьер-министрлер Т.Чынгышев, А.Джумагулов жана "Кыргызалтын" мамлекеттик концернинин мурдагы президенти Д.Сарыгуловго кылмыш жасагандыгы үчүн шектүү деп табылып эскертүү берилген.

Комеко компаниясы менен 2003-жылы түзүлгөн Башкы келишимди реструктуризациялоо учурундагы коррупция фактысы жөнүндө, анын натыйжасында Кыргыз Республикасынын "Центеррадагы" үлүшү 25,7% га (7,3 млрд. сом) төмөн бааланып, мурдагы президент А.Акаев дагы сыртынан кылмыш жоопкерчилигине тартылган.

Ошондой эле, тергөө тарабынан 2009-жылы Кумтөр долбоорунун жаңы шарттары боюнча келишим түзүүдө коррупция фактысы боюнча юридикалык баа берилип, өлкөнүн жогорку кызмат адамдары 1992, 1994 жана 2003-жылдары түзүлгөн келишимдерде, улуттук кызыкчылыктардан "Центерранын" кызыкчылыктарын жогору коюуп, республиканын экологиясына жана экономикалык кызыкчылыктарына зыян келтирип, ушул компанияга атайылап чексиз мүмкүнчүлүктөрдү берген.  

Ушуга байланыштуу, ушул эпизод боюнча, кылмышка шектүү деген билдирүү өлкөнүн мурдагы премьер-министри И.Чудиновго жана «Кыргызалтын» ААКнын мурунку башкармалыгынын төрагасы А.Жакыповго, жана Госгеологиянын мурдагы директору К.Курманалиевге, директорлор кеңешинин төрагасы А.Елисеевге, инвесторлордун өкүлү А.Сазановго, мурдагы президент Курманбек Бакиевге жана анын уулу Максим Бакиевге издөө жарыяланды.

Тергөө тарабынан аныкталган коррупциялык фактыларды жана Кыргыз Республикасынын элинин кызыкчылыгына жооп бербеген канадалык инвесторлор менен түзүлгөн келишимдердин шарттарын эске алуу менен, тергөө, республиканын Башкы прокуратурасы менен биргеликте «Кумтөр» долбоору боюнча келишимдерди денонсациялоо процессин баштаган.

Ошентип, 1992-2009-жылдардагы эпизоддор боюнча тергөө иштери акыркы баскычта турат. Ошол эле учурда, 2017-жылы Кумтөр долбоору боюнча кийинки келишимдерди түзүү боюнча иликтөө улантылууда, жыйынтыгы боюнча соттолуучуларга юридикалык баа берилип, ал жөнүндө УКМК коомчулукка кошумча маалымдайт.